The suspicions of Mr. Whicher

Kate Summerscale. Bloomsbury, 2008. 360 pagina's.

Ik heb inmiddels de gewoonte op deze boekenpagina mijn indrukken van een boek al lezendeweg weer te geven. In dit geval kan dat niet. Dit boek doet het begrip page turner namelijk zoveel eer aan dat ik er, ten koste van nachtrust, cellostudie en huishoudelijke verplichtingen, doorheen gevlogen ben vooraleer ik maar de tijd had er een woord over te schrijven. En dat terwijl ik helemaal niet van detectivelectuur houdt. Het is de makke van het genre dat de lezer tot het einde in spanning moet worden gehouden, wat onvermijdelijke geforceerdheid met zich meebrengt in de constructie van de plot en de dosering van wat er op welk moment verteld wordt en hoe. Misschien dat een heel enkele keer een schrijver deze beperkingen voldoende weet te compenseren met psychologische diepgang of gewoon een mooie stijl van schrijven – ik moet denken aan A dark-adapted eye van Ruth Rendell (alias Barbara Vine) – maar er is zoveel ander leesvoer dat me aantrekkelijker lijkt.

The suspicions of Mr. Whicher is echter een detectiveverhaal with a difference – het is namelijk waar gebeurd. Het is een true crime meesterwerk dat gerust in één adem genoemd mag worden met In cold blood en Savage grace. Meer nog, deze misdaadgeschiedenis is de oerbron van het detectivegenre, en al helemaal van de bijzondere variant daarvan die ons vertrouwd is door het spelen van Cluedo, het country house murder mystery.

Het is eind juni 1860. Een bedompte, hete zomerochtend. Saville Kent, het driejarige zoontje van Samuel Kent en zijn tweede vrouw, is verdwenen uit zijn bedje in de kinderkamer van Road Hill House, een elegant Georgian landhuis in Somerset. Na een uitvoerige speurtocht wordt het lijkje van het kind gevonden, ondersteboven in de latrine die naast het huis discreet in een bosje verborgen staat. De hals is met zoveel verve doorgesneden dat de nekwervels zichtbaar zijn.

In minder dan geen tijd was de brute moord voorpaginanieuws in heel Engeland. Kennelijk is de obsessie van Engelsen met misdrijven tegen kinderen van alle tijden, een onderdeel van de volksaard. Net als nu overvleugelde zo’n voorval al het andere nieuws. Saville Kent was de Baby P en Madeline McCann van 1860. Jan en alleman had een mening over het gebeurde en een theorie over de dader. De hele constellatie was ook uitermate prikkelend. Het was snel duidelijk dat de moordenaar onmogelijk van buiten had kunnen komen, en dus een van de inwoners van Road Hill House moest zijn geweest. Er waren twaalf mensen in huis de nacht dat Saville werd vermoord. Bij bijna iedereen was wel een motief te bedenken. Whodunnit?

Met die vraag mocht James Whicher aan de slag, exponent van een nog heel verse politiesoort, de detective. Wat hij langzaam en nadenkend blootlegde in Road Hill House waren de zieke ingewanden van een ogenschijnlijk respectabele familie, een weefwerk van Menschliches, Allzumenschliches dat tot een afgrijselijke uitkomst leidde. Kate Summerscale neemt de lezer mee op die tocht, maar doet veel meer dan dat. Ze plaatst het hele gebeuren in de context van zijn tijd; ze laat zien hoe het kon dat Whicher in de loop van het onderzoek in het oog van publiek en media een duikeling maakte van scherpzinnig idool tot versmade charlatan; ze maakt begrijpelijk hoe het allemaal zo ver kon komen in Road Hill House en maakt het daarmee tegelijk onmogelijk de dader te haten; ze belicht de groeiende fascinatie met het fenomeen detective en de opbloeiende fictieliteratuur daar omheen. En ze schuwt losse eindjes niet, want in tegenstelling tot hoe het in de meeste misdaadfictie gaat werd het mysterie van de moord nooit volledig opgelost en werd het pas honderd jaar later mogelijk met enige stelligheid, maar nog altijd speculerend, de losse draadjes aaneen te knopen.

Tegen die tijd hebben velen, van Charles Dickens tot koningin Victoria, bemoeienis gehad met Road Hill. Naast die bonte cast is dit boek verder gestoffeerd met landkaarten, plattegronden, persknipsels, foto’s en gravures. Al met al, een duister juweel.